Rijkswerkkamp Ybenheer (gelegen in Fochteloo, bij Oosterwolde) werd aanvankelijk gebruikt voor werkverschaffing (vanaf voorjaar 1941 tot 1 mei 1942). In juni 1942 zaten er joodse gevangenen. Na de oorlog is Ybenheer ook nog bewoond geweest door Molukkers en oud-militairen van de KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger). In Fochteloo is op 2 oktober 2002 een monument onthuld voor het Rijkswerkkamp Ybenheer.

Op 2 mei 1942 werd de 'jodenster' ingevoerd. Voor 4 cent per stuk moesten joden de gele lap katoen, in de vorm van een Davidster, bij de Joodse Raad kopen. Elke jood boven de zes jaar moest de ster dragen, duidelijk zichtbaar, links op de bovenkleding. Invoering van de jodenster was een cruciale stap in de isolering van de joodse Nederlanders en een directe voorbereiding voor de deportatie. Enkele joden waren, al dan niet tijdelijk, vrijgesteld van de plicht om de ster te dragen.

Verspreid over Nederland waren er tussen 10 januari 1942 en 2 oktober 1942 zo'n vijftig Rijkswerkkampen voor joodse mannen ingericht. Deze werkkampen pasten in de strategie om joden van niet-joden te scheiden om ze vervolgens makkelijk en ongemerkt te kunnen deporteren. In de kampen moesten deze mannen veelal zware grondarbeid verrichten. Na het leeghalen van deze kampen werden de meeste bewoners via Westerbork naar de vernietigingskampen gedeporteerd.